Thị hiếu bình dân lên ngôi, phim Việt bùng nổ phòng vé

Sau một năm chạm đáy, thị trường điện ảnh Việt Nam bật tăng trưởng ngoạn mục. Thị hiếu bình dân lên ngôi và dẫn đầu cuộc đua phòng vé năm nay với hai bộ phim Nhà Bà Nữ và Lật Mặt 6…, đánh bại tất cả các bộ phim bom tấn đến từ Hollywood.

Nhân bộ phim Nhà Bà Nữ được phát hành độc quyền trên Galaxy Play, tiếp tục tạo được viral và chinh phục khán giả ở vòng đời thứ hai (trực tuyến), tôi nghĩ nên nhìn nhận lại bộ phim ăn khách nhất mọi thời đại này tại Việt Nam dưới góc độ thị hiếu khán giả trong một năm thị trường bùng phát bất ngờ.

Chia sẻ liên quan:

Lật mặt 6 – Tấm vé định mệnh: “Không cần đạo lý mà chỉ cần hợp lý”

06/05/2023

“Hào quang rực rỡ” đừng kể lể bằng nước mắt, Trấn Thành ơi!

29/03/2023

Tính đến thời điểm hiện tại, Nhà Bà Nữ đạt doanh thu 475 tỷ đồng tại Việt Nam. Tại phòng vé toàn cầu, bộ phim của Việt Nam cũng đang xếp hạng thứ 32 của năm nay. Giữa hàng ngàn tựa phim của hàng chục nước đã phát hành từ đầu năm tới giờ, thứ hạng khá cao này của Nhà Bà Nữ gây một ấn tượng không tồi, cho thấy thị trường điện ảnh Việt Nam còn rất nhiều tiềm năng và hoàn toàn có thể lọt vào top 10 thị trường điện ảnh lớn nhất thế giới.

Như vậy chỉ sau 4 năm, từ một kẻ tay ngang, Trấn Thành đang trở thành “vua phòng vé” tại Việt Nam với hai bộ phim đều vượt doanh thu 400 tỷ đồng và tổng của cả hai lên đến 900 tỷ, giữ một vị trí độc tôn tại phòng vé. Lý Hải đang vươn lên vị trí thứ 2 với tổng doanh thu khoảng gần 800 tỷ đồng cho 6 tập phim Lật Mặt kéo dài trong vòng 8 năm.

Và không chỉ thế, thành công vượt trội của các bộ phim đóng mác cái tên Trấn Thành, Lý Hải cũng đang tạo trend, tạo ra một xu hướng có tính bình dân hóa, thị dân hóa trong đời sống phim ảnh hiện tại. Cứ nhìn những bộ phim đang chạy theo, đang bắt chước xu hướng này là thấy rõ.

Điều đó tích cực hay tiêu cực? Tôi nghĩ là cả hai.

Ở mặt tích cực, như đã nói trước đây, với tôi, hai kỷ lục phòng vé chưa từng có của Bố Già và Nhà Bà Nữ nói một cách ngắn gọn, là nhờ Trấn Thành khai thác được những chất liệu bình dân của đời sống xã hội Việt Nam đương đại, chạm vào được những vết thương kiểu “vô thức tập thể” rồi tìm cách chữa lành và để lại những bài học vừa vặn.

Nói cách khác, phim của Trấn Thành là dòng phim về thị dân và đưa ra được những triết lý bình dân gần gũi (có người nhận xét là “nói đạo lý”, cũng không sai). Làm được điều này, tức là anh ta chạm vào được 80% người Việt Nam rồi. Thế nên khán giả cứ thế rồng rắn đến rạp xem phim thôi.

Cả hai phim đều có lối kể chuyện đậm chất tự sự, nói theo kiểu chuyên môn của điện ảnh là “personal narratives”; cho phép kẻ dẫn chuyện được quyền thể hiện cái tôi cá nhân, góc nhìn đậm tính chủ quan. Bố Già đơn giản chỉ là chuyện cha con, là tình phụ tử. Nhà Bà Nữ là chuyện mẹ con/tình mẫu tử.

Cả hai đều là góc nhìn của hai đứa con trong mối quan hệ bất hòa, xung đột thế hệ với bố, mẹ của chúng. Thầy Thích Nhất Hạnh nói “hiểu rồi mới thương”, thì cả hai phim này đều phô ra cái tình thương đầy “toxic” giữa cha mẹ với con cái, tức là tình thương “độc hại”, nhưng đó mới chính là cái vết thương, cái “vô thức tập thể” của người Việt từ đời này sang đời khác.

Thế nên không bao giờ hết chuyện để kể. “Hiểu rồi mới thương”, 4 cái từ đơn giản ngắn gọn của thầy Thích Nhất Hạnh nhưng đôi khi chúng ta phải trả giá thật đắt mới nhận ra. Cả hai phim của Trấn Thành đều cho khán giả thấy được điều đó.

“Theme” hay rồi, chủ đề bắt trúng “sóng” rồi, nhưng kể sao cho duyên, cho “đời” lại là một chuyện khác. Cái này thì nó phụ thuộc vào cái biệt tài kể chuyện của mỗi đạo diễn. Và với tôi, Trấn Thành là một người kể chuyện giỏi và khôn ngoan.

Trấn Thành giỏi ở chỗ anh kể chuyện từ trải nghiệm cá nhân của mình nhưng nó cũng là câu chuyện phổ quát mà hàng triệu người Việt Nam cũng đã và đang trải qua. Anh thông minh khi biết cách để biến hóa chúng thành những chi tiết rất “đời”, rất sống động với những nhân vật cứ như từ một cái hẻm lao động hay quán ăn nào đó lên phim.

Tôi đồ rằng nhiều người xem Bố Già sẽ nhận thấy cái hẻm phố lao động ồn ào hỗn tạp rất giống với cái phố mình ở, cái tình cha con khắc khẩu giữa ông Sang và thằng Quắm từa tựa chuyện nhà mình. Tương tự thế, cái quán bánh canh cua “chửi” của bà Nữ, cái livestream bán kem trộn của cô Như chửi chồng như hát hay… cũng thấy đâu đó cái quán ăn mình thường ghé qua hay mấy cái món hàng biết rởm mà mình mua vì bị “thao túng tâm lý”…

Cả hai phim đều phơi bày ra một thực trạng của rất nhiều gia đình Việt Nam hiện tại, đặc biệt là tầng lớp thị dân: bố mẹ áp đặt con cái, áp đặt không được thì chửi, “tao đẻ mày ra”, “trứng mà đòi khôn hơn vịt”, “thương cho roi cho vọt”… Vợ chồng thì quen hơi bén mùi xong là mất hết “tương kính như tân”, “tao”, “mày” búa xua, lỗi lầm nhất định thuộc về đứa khác.

Muốn nhìn một gia đình hạnh phúc hay bất hạnh cứ nhìn vào mâm cơm của họ. Bố Già có cảnh bữa tiệc đại gia đình tổ chức ngay giữa con hẻm lao động, kết quả thằng em mất dạy phang luôn cái chai bia vào đầu ông anh chảy máu. Nhà Bà Nữ có cảnh bữa ăn 5 người trôi qua trong câm lặng nặng nề khi ai cũng nghĩ những kẻ khác là người có lỗi. Thế cho nên đạo diễn mới tung ra một cái triết lý bình dân bắt đúng thóp của hầu hết chúng ta khi ở trong một mối quan hệ đổ vỡ: “ai cũng có lỗi nhưng ai cũng nghĩ mình là nạn nhân”.

Tại sao lại quán bánh canh cua mà không phải là cơm tấm hay hủ tiếu, hai món ăn phổ biến ở miền Nam hơn? Đơn giản là con cua đưa vào có ẩn ý cả, nhất là cú máy đặc tả ở đầu phim. Con cua tám cẳng hai càng, triết lý của cua là… “bò ngang”, một con thì thoát và cả bầy là kiểu gì cũng chết vì cứ bám vào nhau mà kéo xuống.Trong Nhà Bà Nữ, các nhân vật trong phim đều… ngang như cua, cứ phải cào cấu, cắn xé nhau cho đến khi rơi xuống đáy mới tỉnh ngộ. Và may mà tỉnh ngộ.

Nói tóm lại, theo tôi, hai thành công kỷ lục tại phòng vé của Bố Già/Nhà Bà Nữ chắc chắn khó có ai vượt qua được tại thị trường điện ảnh Việt Nam (ít nhất trong 5 năm nữa) ngoại trừ chính Trấn Thành – cho thấy chúng hoàn toàn không phải ăn may và khán giả cũng không phải dễ dãi.

Ở mặt tiêu cực, ta sẽ thấy xu hướng bình dân hóa điện ảnh này khiến cho các phiên bản ăn theo trở nên lười biếng tư duy và rập khuôn mẫu, nếu không tìm lối đi riêng. Chưa kể là thường tra tấn khán giả bằng những màn diễn xuất rất ồn ào, rất náo nhiệt tung hứng kiểu tự nhiên chủ nghĩa và kết phim với một bài học yêu thương đẫm nước mắt rất sến sẩm. Chưa kể, xu hướng bình dân hóa điện ảnh này sẽ khiến cho điện ảnh Việt Nam thiếu đi sự đa dạng của thể loại, đề tài và thiếu đi những tìm tòi sáng tạo phản ánh được dòng chảy và tâm thế của người Việt trong giai đoạn hiện tại.

Thế nên tôi mong sau Nhà Bà Nữ, tôi mong Trấn Thành sẽ có một sự thay đổi và… phá trend bình dân để tìm một hướng đi khác cho điện ảnh. Và biết đâu, những kỷ lục mới lại được thiết lập.

Với một thị trường 100 triệu dân, con số 1000 tỷ hoàn toàn có thể khả thi với một bộ phim, nếu nó có một câu chuyện và cách kể vượt trội và nắm bắt được thị hiếu của khán giả ở một tầm cao hơn.

Nhà phê bình điện ảnh Việt Nam Lê Hồng Lâm.