Nữ hoàng Anh Elizabeth II có phải là Nữ hoàng của Khối Thịnh vượng chung?

Rất nhiều người đã có nhầm lẫn rằng Nữ hoàng Anh hay Quốc vương Anh (Elizabeth II) là Nữ hoàng hay Quốc vương của Khối thịnh vượng chung, là Nữ hoàng và Quốc vương của 54 quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung (20 quốc gia theo thể chế quân chủ, 34 quốc gia theo thể chế cộng hoà).

Rất tiếc rằng có cả những tờ báo lớn của Việt Nam cũng lầm lẫn như vậy. Vâng, Nữ hoàng hay Quốc vương Anh không phải là Nữ hoàng hay Quốc vương của 54 quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung Anh (British Commonwealth of Nations).

Đầu tiên là về logic thì 34 quốc gia theo thể chế Cộng hoà, họ không có Vua, thế nên không thể có ai lại làm Nữ hoàng hay Quốc vương một quốc gia không theo thể chế quân chủ cả; Nguyên thủ quốc gia của họ là Tổng thống, do người dân bầu ra trong một cuộc bỏ phiếu toàn dân, thế nên không thể có ai lại là Quốc vương hay Nữ hoàng đứng cao hơn Tổng thống do chính người dân bầu ra.

Thứ 2 là về pháp lý: Khối Thịnh vượng chung không phải là quốc gia, mà chỉ là một tổ chức liên chính phủ bao gồm 54 quốc gia thành viên hầu hết từng là lãnh thổ của cựu Đế quốc Anh.

Các quốc gia thành viên không có nghĩa vụ pháp lý với nhau. Thay vào đó, họ liên hiệp thông qua ngôn ngữ, lịch sử, văn hóa, và chia sẻ những giá trị về dân chủ, nhân quyền và pháp trị. Những giá trị này được ghi trong Hiến chương Thịnh vượng chung.

Trong khối Thịnh vượng chung có 15 quốc gia theo chế độ Quân chủ gộp nhau lại thành Vương quốc Thịnh vượng chung (Commonwealth realm) là một quốc gia tự trị nằm trong Khối Thịnh vượng chung.

Quốc vương hay Nữ hoàng Anh là Quốc vương và Nữ hoàng của Vương quốc Thịnh vượng chung, tất nhiên cũng là Quốc vương hay Nữ hoàng của 15 Quốc gia này. 15 Quốc gia này bao gồm Liên hiệp Anh & Bắc Ireland, Canada, Úc, Papua New Guinea, New Zealand, Jamaica và 9 các quốc gia đảo nhỏ có dân số từ vài ngàn đến vài trăm ngàn (Antigua & Barbuda, Bahamas, Belize, Grenada, Saint Kitts & Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent & the Grenadines, Solomon, Tavalu).

Trong 54 Quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung có 34 Quốc gia theo thể chế Cộng hoà và 5 quốc gia theo thể chế quân chủ lập hiến. Điểm đặc biệt là ngay cả 5 quốc gia theo chế độ quân chủ lập hiến này họ có vua riêng và vua của họ là nguyên thủ quốc gia, không hề có mối liên hệ pháp lý nào với Quốc vương hay Nữ hoàng Anh, đó là các Vương Quốc Malaysia, Brunei, Bahamas, Eswatini, Lesotho.

Trong số các Quốc gia thuộc Khối Thịnh vượng chung theo thể chế Cộng hoà có Ấn Độ, Singapore, Pakiatan, Bangladesh, Sri Lanka, Nam Phi, Nigeria, Cameroom, Gabon, Gambia, Gahna, Kenya, Jamaica, Mozambique, Tanzania, Uganda… tất nhiên nguyên thủ quốc gia của họ là Tổng thống do dân bầu.

Vậy là có rất nhiều người đã nhầm lẫn giữa “Vương quốc Thịnh vượng chung” với “Khối thịnh vượng chung”, nhầm lẫn “Khối” thành “Vương quốc”, nhầm lẫn một quốc gia với một tổ chức, nhầm lẫn này tai hại khi đi nói với người Ấn Độ, Singapore, Malaysia, Brunei, Nam Phi rằng Quốc vương Charles III chính là quốc vương của nước họ (họ không những cười cho vì sự thiếu hiểu biết, thậm chì họ còn giận nữa).

Góc nhìn Đỗ Cao Bảo